اندازه گیری آسیب پذیری خانوارهای ایرانی نسبت به فقر

فقر به عنوان یک آسیب اجتماعی چنان چه کنترل و محدود نشود، می تواند منجر به آسیب های گسترده ای در سطوح خانوار و جامعه شود به نحوی که حیات اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی خانوار و جامعه را مورد تهدید قرار دهد. از آنجایی که زندگی بشر در معرض اشکال مختلف ناامنی است و این ناامنی ها هر یک می تواند عوارض منفی بر رفاه خانوارها بگذارد، بنابراین مدیریت این اشکال مختلف ناامنی و نااطمینانی می تواند به شکل گیری یک جامعه بسامان و عادلانه کمک کند. یکی از اشکال مختلف ناامنی ها، آسیب پذیری خانوارها در مقابل فقر است. این که خانوارها ممکن است به دلایل گوناگون از جمله عوامل خارج از کنترل آن ها، دچار فقر شوند. از این رو اندازه-گیری آسیب پذیری خانوار ها در مقابل فقر می تواند به سیاست گذاران و برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی برای شناسایی آن دسته از خانوارهایی که در معرض آسیب پذیری های جدی مواجهه با فقر هستند کمک کند تا با برنامه ریزی های مناسب، بتوانند به شکل گیری یک جامعه متوازن و بسامان کمک کنند. این مطالعه به اندازه گیری میزان آسیب پذیری نسبت به فقر پرداخته و نه تنها خانوارهای فقیر بلکه تمامی خانوارها را با یک ریسک منطقی در نظر می گیرد. با توجه به اهمیت مسأله فقر و ارتباط متقابلی که بین فقر و آسیب پذیری وجود دارد شناخت و تحلیل ابعاد آن از اهمیت ممتازی برخوردار می شود. در این مطالعه ابتدا تعریف جدیدی از آسیب پذیری ارایه کرده و سپس با استفاده از داده های شبه ترکیبی به وسیله چارچوب ترکیبی بوتسترپ- مونت کارلو به اندازه گیری آسیب پذیری خانوارهای ایرانی نسبت به فقر می پردازیم. در ضمن این مطالعه اولین مطالعه ای است که با ساخت دو سال متوالی از داده های شبه ترکیبی (1386-1387، 1385-1386) به اندازه گیری آسیب پذیری نسبت به فقر کل خانوارهای ایرانی موجود پرداخته است. از نتایج حاصله این مطالعه این است که برخی خانوارهای فقیر و برخی خانوار های غیر فقیر نسبت به فقر آسیب پذیر بوده اند و برخلاف ظاهر نمی توان گفت که همه خانوار های فقیر آسیب پذیرند و دیگر اینکه میزان آسیب پذیری نسبت به فقر در کشور در سال 1386 بسیار بیشتر از میزان فقر می باشد، در حالی که اگر برای مقایسه تنها از شاخص های فقر استفاده می شد، بسیار گمراه کننده بود. یکی از موارد استفاده از این مطالعه در سطح خرد این است که می توان خانوارها را بر حسب میزان یا درجه آسیب پذیری آن ها نسبت به فقر رتبه بندی کنیم و دولت می تواند از این شاخص به عنوان راهنمای توزیع یارانه ها استفاده کند. واژگان کلیدی: فقر، آسیب پذیری، خط فقر، شاخص های فقر، روش ترکیبی بوتسترپ- مونت کارلو، داده های شبه-ترکیبی